Van Warenhuis Wertheim tot Mall of Berlin: winkelen door de eeuwen heen

De Mall of Berlin, geopend in 2014, is een moderne shopping center die gelegen is op een historisch beladen locatie aan de Leipziger Platz in Berlijn. Op dezelfde plek stond ooit het iconische Wertheim Warenhuis, een van de grootste en meest prestigieuze warenhuizen van Europa.

De Joodse eigenaren van dit warenhuis werden echter slachtoffer van nazi-onteigeningen.

In deze blog verkennen we de geschiedenis van het Wertheim Warenhuis, de parallellen met de moderne Mall of Berlin, en de complexe compensatie voor de Wertheim-familie na de Tweede Wereldoorlog.

De Gloriedagen van het Wertheim Warenhuis

Oprichting en Opkomst

Het Wertheim Warenhuis werd in 1897 opgericht door Georg Wertheim en groeide snel uit tot een symbool van luxe en innovatie. Het gebouw aan de Leipziger Straße, ontworpen door de beroemde architect Alfred Messel, was een architectonisch meesterwerk en bood een breed scala aan producten, van mode en sieraden tot meubels en huishoudelijke artikelen. Met zijn imposante façade en moderne voorzieningen trok het warenhuis de elite van Berlijn aan. Het warenhuis had een vloeroppervlak van 26.000 vierkante meter, 83 liften en twee atria met glazen daken.

Innovaties en Invloed

Wertheim introduceerde baanbrekende innovaties in de detailhandel, waaronder vaste prijzen in plaats van onderhandelingen, uitgebreide etalages, en seizoensgebonden verkoopcampagnes. Het warenhuis fungeerde ook als sociale ontmoetingsplaats, met restaurants, een leeszaal en zelfs een theater. De invloed van Wertheim reikte verder dan Berlijn en diende als model voor andere warenhuizen in Duitsland en daarbuiten.

Donkere Jaren: Nazi-regime en de Tweede Wereldoorlog

De opkomst van het nazi-regime in de jaren 1930 bracht grote veranderingen met zich mee voor het Wertheim Warenhuis. Als Joods eigendom werd het bedrijf in 1937 gedwongen om overgenomen te worden door niet-Joodse Duitsers. In maart 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het warenhuis zwaar beschadigd door drie geallieerde bommen, echter de totale verwoesting werd veroorzaakt door een fosforbom die een grote brand veroorzaakte en het pand definitief verwoeste. Na de oorlog, in de DDR-tijd, werd het pand uiteindelijk gesloopt om plaats te maken voor een grensstrook in de Russische sector.

De Mall of Berlin: Een Moderne Heropleving

Opening en Ontwerp

Na de val van de Berlijnse Muur en de hereniging van Duitsland, werd de Leipziger Platz herontwikkeld. In 2014 opende hier de Mall of Berlin, een van de grootste winkelcentra van Duitsland. Het ontwerp van het winkelcentrum combineert moderne architectuur met verwijzingen naar het historische karakter van de locatie.

Winkelaanbod en Voorzieningen

De Mall of Berlin biedt een breed scala aan winkels, variërend van luxe merken tot meer toegankelijke modemerken. Het winkelcentrum heeft meer dan 300 winkels, diverse restaurants, een hotel en een dakterras met uitzicht over de stad.

Symboliek en Herdenking

Hoewel de Mall of Berlin een moderne commerciële ruimte is, eert het ook het verleden. In het winkelcentrum zijn verschillende plaquettes en tentoonstellingen die de geschiedenis van de locatie en het Wertheim Warenhuis herdenken. Deze historische verwijzingen dienen als eerbetoon aan Wertheim Warenhuis

De Onteigening en de Compensatie voor de Wertheim-familie

Onteigening door de Nazi's

In de jaren 1930 en 1940 werden Joodse eigendommen in Duitsland systematisch onteigend door het nazi-regime. Het Wertheim Warenhuis werd in 1937 onder dwang verkocht en kwam in handen van niet-Joodse eigenaren.

Dit proces, bekend als "Arisierung", was onderdeel van een bredere campagne om Joodse bedrijven en eigendommen over te nemen. De Wertheim-familie werd gedwongen hun succesvolle onderneming en vermogen op te geven.

Na de Oorlog: Herstel en Compensatie

Na de oorlog was Duitsland verdeeld in Oost- en West-Duitsland, wat de herstelprocedures voor eigendommen nog complexer maakte. In West-Duitsland werden na de oorlog verschillende wetten ingevoerd om de restitutie van onteigend Joods bezit te regelen. De Wertheim-familie diende tal van verzoeken in om hun eigendommen terug te krijgen of compensatie te ontvangen. Deze juridische strijd duurde decennia, waarbij de familie betrokken was bij complexe onderhandelingen en rechtszaken.

Compensatie na de Duitse Hereniging

Na de hereniging van Duitsland in 1990 werden de mogelijkheden voor restitutie van onteigend eigendom uit de DDR-periode uitgebreid. De Duitse regering introduceerde nieuwe wetgeving om rechtvaardigheid te bieden aan slachtoffers van nazi-onteigening, inclusief Joodse families zoals de Wertheims. De Wertheim-familie ontving uiteindelijk een combinatie van restitutie en financiële compensatie voor hun verloren eigendommen. Een deel van het land waarop de Mall of Berlin nu staat, werd teruggegeven aan de erfgenamen van de familie. Daarnaast werden er verschillende schikkingen getroffen om de familie financieel te compenseren voor hun verliezen.

Parallellen

De Mall of Berlin en het Wertheim Warenhuis vertegenwoordigen twee verschillende tijdperken in de geschiedenis van Berlijn, maar delen een locatie die rijk is aan culturele en historische betekenis. Het warenhuis Wertheim stond symbool voor de economische groei en innovatie van het vroege 20e-eeuwse Berlijn, terwijl de Mall of Berlin een moderne heropleving is.

De Mall of Berlin is gelegen aan Leipziger Platz 12 in Berlin. Makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer vanaf S+U bahn station Potsdamer Platz Bhf